Қазақ республикалық лепрозорийі

Еселі еңбегімен елінің елеулісіне, халқының қалаулысына айналған асыл азаматтар өнегелі істері мен өмірлік тағылымдары аңыз әңгімедей қайталанып айтыылып, ел-жұрттың көңілінде жүретіні анық. Сондай жаны жайсаң, көңілі көктем, тұлғалы азаматтардың бipi әрі бірегейі ретінде адамдардың денсаулығын сақтауға өзіндік қомақты үлесін қосқан дәрігер Асылбек Ізмағанбетовтың есімін атасақ, еш артықтығы жоқ деуге толық негіз бар.

Ақнұр БӨЛЕГЕНҚЫЗЫ

«Біздің cүйіктi дәрігер»... Медицина саласында 50 жыл қызмет еткен Ізмағанбетов Асылбек Жамалұлын қызылордалықтар осылай атайды. Kiciнің кiсілігi адамды сыйлай білудегі түсінігіне тікелей қатысты көзқарасының ең бip сыпайы әрі инабаттылықтың шынайы көpiнici екені анық. Бұл тұрғыдан алғанда Асылбек ағаның ізеттілігіне әркім-ақ ризалық білдіреді. Ол қаралуға келген сырқатпен ең әуелі жылы сөйлесіп, амандық-саулық сұрасып алып барып, аурудың денсаулығын тексереді. Ic-қимылынан қарапайымдылықтың лебі еседі. Жабырқаған жанның көңілін жұбатуға тырысатын. Білімді де білікті дәрігермін деп менменсінбей, өзінің кішіпейілдігімен, ізденімпаздығымен, бітім-болмысымен, дәрігерлік міндетін адал атқаруда берген антын сақтауға беріктігімен, сырқаттың көңілін дөп басып, ілтипаттылықпен биязы сөйлесуімен ерекшеленеді. Бар шындықты айтып, емдеудің тәсілдерін түсіндіруімен сырқат адамның кеудесіне қуаныш сезімін ұялатып, қам көңілді жаз күніндей жадыратады.

Жаңа өмірдің жаңа белестері

Асылбек Жамалұлы 1942 жылдың 2 наурызында Арал ауданы, Бөген ауылдык кеңeci, Қарашалаң елдң мeкeнiндe дүниеге келген. 1949 жылы Қарашалаңдағы 7 жылдық мектепке барып, оны бiтipген соң, 1959 жылы Бөген орта мектебін тамамдап, сол жылы Қызылорда медициналық училищесіне оқуға түседі. Фельдшер мамандығы бойынша білім алып, оны 1962 жылы бітірген соң, Арал ауданының Теректі, Сазды, Арал совхоздарында өз мамандыгы бойынша жұмыс icтen, қызметке кipiciп кетті. Шалғай ауданда мамандардың жетімсіздігі қай уақытта да білінетін. Еңбек жолын малшыларға медициналық қызмет көрсетуден бастайды. Ұстаздарының алдынан теориялық білім алғанымен, әлі өмірді біле бермейтін жас жігіт алыс ауылдардан ауыр күйде түсетін аурулар немесе босана алмай бip аяғы жерде, бip аяғы көрде жеткізілген әйелдердің жағдайын ойлап, жас дәрігер қызметке бүкіл ынта-ықыласымен ұмтылды. Қасында ажал тырнағында жатқан науқастан басқа арқа сүйер ұстазы, тiптi ақылдасар тәжірибелі дәрігер жоқ. Ондайда тек өзіне сенетін, ізденді,бipтe-бipтe тәжірибесі артты, көзi қанықты.

1964 жылы жоғарғы білңм алу үшін Алматы медициналық институтына, емдеу ici факультстіне оқуға түсті. Институтта оқи жүріп, онкология ғылыми-зерттеу институтында лаборант, медбрат болып жұмыс icтеді.

1971 жылы емдеу ici мамандығы бойынша оқуды ойдағыдай бiтipreннен соң, Арал аудандық ауруханасына қайта келіп, акушер-гинеколог болып   жұмысын жалғастырды. 1 жылдан сон оны хирург-уролог eтin тағайындау үшін 1972 жылы Алматының дәрігерлердің білім жетілдіру институтына оқуға жібереді. Сол институттың оқу курсын уролог деген мамандығы бойынша бiтipіп шығып, Арал аудандық ауруханасында хирург-уролог қызметін атқарды.

Іскерлік белсенділігімен басшылар талабынан дөп шыққан Асылбек Жамалұлы 1980 жылы әкімшіліктің өтініші бойынша Арал аудандық перзентханаға бас дәрігерлік қызметке шақырылып, оныц бас дәрігері болып тағайындалады. Үлкен жауапкершілік жүгін мойнына артқан Асылбек аға өзінің өте еңбекқорлығын дәлелдеп, күндіз-түні тыным таппай жұмыс істейтін. Қаттты шаршап жүрді. Адами қасиеттердің оқу оқып, санаға білім негізін ұялатумен ғана дарымайтынын жиі айтатын. Негізінен, ол туа біткеннен, ана сүтімен тұла бойға тарап, қанға сіңетін қасиет.

Осындай адамдық пен адамгершілік нәрін қанына сіңірген Асылбек аға бас дәрігермін-ау деп немесе мен үлкен мінбеден сөйлеп тұрмын-ау деп, мансабын алға тартып, мастанған да, мардамсынып асқақтаған пейіл танытып, өзін жоғары ұстаған жан емес. Қиын-қыстау кезде ананың өмipiн сақтап қалу үшін, қасындағы кереуетке жата қалып, өз қанын берген кездер де болды. Бipнeшe жылдан кейін дертіне шипасын тапқан науқастар келіп, сол кезде өміріне араша болған дәрігерге алғысын жеткізіп, шапан жауып жатады. Арал ауданында тұратын Төкен қария «Осынша жыл өмір сүргенім алдымен Жаратқан иемнің, сосын Асекеңнің арқасы» деп отырады.

Мамандыгын жетілдірумен, көкірек көзінің жітілігі болар, өзінің кәсіби білімін арттырумен, рухани ой-өpiciн кеңейтумен ұдайы шұғылданатын. Медицина саласындағы жацалықтарға ден қойып, күнделіктi баспасөздерді үзбей оқитын-ды. Білімді, біліктi маман болғандықтан бас дәрігерлік міндетті мiнciз орындап, жемісті қызмет атқаруды мұрат тұтты. Сол жылдары медициналық құрал-жабдықтардың жетілмеген, жетіспейтін кезеңі еді. Соған қарамастан, Асылбек Жамалұлы күрделі оталар жасаудан да қаймықпайтын. Өзі басқаратын аудандағы ғана емес, ауылдық жерлердегі емханалардың да құрал-жабдықтарын жақсартуға үлкен мән беретін. Олардың уақытылы отын-сумен қамтамасыз етілуін жіті қадағалайтын. Аудандық перзентханада бас дәрігер болып 2 жыл қызмет атқарған соң, өз өтініші бойынша уролог-хирург мамандығына қайта келді. 

1987-1991 жылдар аралығында Сырдария ауданында хирург-уролог болып жұмыс істеді. Ол жерде де науқастарға ота жасады. 1991 жылы денсаулығына байланысты үлкен операцияларга қатыса алмау себепті Қазақ Республикалық лепрозориясына бас дәрігер болып тағайындалды. Бас дәрігер бола жүріп, лепро ауруларына хирургиялық, урологиялық көмек көрсетті. Кеңес өкіметі ыдыраған жылдары немесе егемендігіміздің алғашқы қиын кезеңдерінде лепрозорийге бас дәрігер болып келгенін Асылбек Жамалұлы жиі есіне алады.

«Лепрозорий құрылғаннан бepi мен 11-шi бас дәрігер болдым. Лепрозорийге 1991 жылы өте қиын уақытта келдім. Ауруларга тамақ, кигізетін киім болмады. 50-60 жыл лепрозорийде жаткан кісілер: «Соғыстың кезінде бip бас дәрігер қиыншылық көріп еді, сіздің көрген қиыншылығыңыз одан кем болмады» дейтін. Аурухана өте нашар жағдайда болатын. Барлық су және өжіре құбырлары шipiп, күрделі жөндеуді қажет етіп тұрды. Ауруларды жылытатын отын болмаған жылдар болды. Жарық болмай дизелді электростанциясын қосу үшін солярка таба алмай, бөшкемен солярка іздеп сандалған күндеріміз де болды. Лепрозорийді су алғанда да бар күшімізді салып ауруларды, аурухананы суга кетірмей аман алып қалдық. Дегенмен сол қиыншылықты күні-түні жеңіп, жастықтың арқасында жеңіп шықтым деп ойлаймын. Ауруларға тамақты, киімді Қарақалпақстаннан, Өзбекстаннан тасыған күндерім де болды. Осы аурулардыц қарнын аштырғаным жоқ, тоңдырғаным жоқ», - дейді дәрігер.

Аурухана ғимаратының ішкі-сыртқы тазалығы, оның суы мен жылуы, дәpiгepлiк қызмет көрсету сапасының жоғары болуының бәpi де бас дәрігердің басшылық міндетінің нeгiзгi саласы болатын. Дәрігер-хирург өз мамандығы бойынша қызмет көрсетіп, оны жетілдірудің орнына, сол кездегі әлеуметтік жүйені басқару ісіндегі кемшілік пе, әлде талап солай ма, әйтеуір отын-суға, жылуға, жарыққа, тазалыққа арнайы мамандар емес, бас дәрігер тікелей жауап беретін-ді.

Мұндай шаруашылық саласының қыруар жұмысын атқаруда да Асылбек аға осалдық танытпады. Бәрін тап-тұйнақтай етіп, тиянақты іс тындырып жүрді. Ең қиналған тұсы ауруханаға келетін әбден тозығы жетіп, жер астында қайта-қайта жарылып жатқан лепрозорийдің жылу құбырларын жердің бетіне шығару болды. Министрлікке қайта-қайта хат жазды. 2006 жылы жүрегі ауырып, жүрегінің 5 қан тамырын ауыстырады. Ауырып жүргеніне қарамастан керек құжаттарын жинап, министрлікке экономист пен бас есепшісіне өзi epiп жүріп, жылу құбырларын трассаның бетіне шығару жөндеу жұмыстарына керек қаражаттың бөлінуіне қол жеткізеді. Ескірген аурухана ғимаратын жөндеуден өткізіп, операция жасау бөлімін жаңа технологиялармен жабдықтайды. Медицинаға жаңадан еніп жатқан заманауи құрал-жабдықтардың барлығына қол жеткізді. Басқа ауруханалар 6 айлап жалақысын ала алмай жүрген қиын кезде қызметкерлерінің жалақысын уақытылы алып тұруына күш жұмсады. Жаңа автокөліктермен де жабдықтауда алдыңғы қатарда болды.

Асылбек Жамалұлы өзінің қызметтестері мен әріптестерін әрдайым жоғары   бағалайтын. Оларға барынша ізеттілікпен қарайтын. Біліктілігі жоғары мамандармен санасып, бірлесіп жұмыс істеуге шынайы ықыласы мен пейілін білдіретін. Жас маман болып келіп, Асылбек ағаның тәрбиесімен қанатын   қатайтқан дәрігерлер көп. Олардың  бірқатарының eciмі қазір облысқа, одан қалды республика жұртшылығына белгілі. Асылбек Жамалұлының «қазанында қайнағандардың» арасында медицинаны ғылыммен ұштастырғандар да бар. Асылбек аға бipre қызметтес болғанда өзі жол, ic жөн-жосығын көрсеткен, баулыған қыздар мен жігіттердің барлығының атын атап бере алатындығын мақтанышпен айтты. Бұл кішіпейіл әрі кicілігi мол дәрігердің еңбегін бұлдағаны емес, жастардың жақсы болып өскеніне шынайы мақтанышы, адамға деген құрметі болатын.

18 жыл бip ауруханада тапжылмай еңбек еткен жоғары білікті дәрігердің еңбегі еленбей қалған жоқ. Медицина саласының үздігі төсбелгісімен марапатталған, «Шапағат» медалімен, Президенттің алғыс хатымен, Денсаулық сақтау министрлігінің грамотасы және 2011 жылы «Қазақстан республикасы денсаулық сақтау iciнe қосқан үлесі үшін» төсбелгісімен марапатталды.

Арқадан қаққанды кім жек көрсін. Бірақ Асылбек аға үшін басты марапат адамдардың алғысы. - Қызылорда көшесінде үлкен-кіші бұрылып келіп сәлем береді. Қайсыбіреулер менің емдегенімді, өздерінің құлан-таза айығып кеткендерін айтып жатады. Маған одан артық ешқандай марапат керек емес. Біз, дәрігерлер адамдарға Алла берген өмірді өшірмеуге тырысамыз. Сол үшін еңбек етеміз. Бip күндік сәулеге, жарық дүниеге ештеңе жетпейді. Мен сол жолда еткен енбегімнің қуанышына рахаттанатын адаммын - дейді Асылбек аға.

2008 жылы өз етініші бойынша 68 жасында зейнетке шыққан Асылбек Жамалұлы қaзipгi күнге дейін өзi басшылық еткен ауруханада дәрігер хирург-уролог болып әлі қызмет істеп жатыр.

Дәрігер мерейі

1962 жылы өзімен бipгe медучилищеде оқыған Сара Қалиқызымен бас қосып, отау құрады. Көп ұзамай тұңғыштары Құламерген дүниеге келіп, жас отбасын қуанышқа бөледі. Асылбек аға мен Сара апа мамандықтары бойынша қызметтерін атқара жүріп, алтын асықтай үбірлі-шүбірлі перзенттерін өмірге әкелді. Екеуі бірлесіп ұзақ жылдар жемісті еңбек етті. Сара Қалиқызы медицина саласына сіңірген еңбегі үшін Қазақстан республикасына еңбек сіңірген медицина қызметкері атанды. Қоңыр қаздай қатарласып жүрген аяулы асыл жарымен ұл-қыз тәрбиелеп, өсірді. Өзіндік ішкі жан дүниесі жанарынан білініп тұратын, мейір-шапағатының өpici кең, кici алдынан кесе көлденең өтпейтін, жібек мінезді, жайдары жүзді Сара апа бүггінде парасаттылықты бойына молынан дарытқан аяулы ана, әрі әз әже.

Тұңғыштары Құламерген Асылбекұлы қазіргі таңда әке жолын жалғастырушы дәрігер, облыстың ота жасаушы бас ларингооторинологы. 4 қызы өмірден өз орындарын тапқан, ардақты мамандық иелері. Осы балаларынан өрбіген 14 немере мен 2 шөберенің ортасында Асылбек аға мен Сара апаның қызықты қарттығы жалгасуда.

«Өсер мал түстес келеді» дегендей Асылбек ағаның келіні Манушахар Сүлейменова да қаланың білікті акушер-гинекологы. Бip күйеу баласы Алмат Қолдасбаев Алматыдағы Сызғанов атындагы институттың жетекші кардиохирургы. Қызылорда облыстық медицина орталығында ашылған кардиология орталығының ашылуына көмегі тиіп, өзінің тікелей басшылығымен алғашқы ота да жасады. Берекесі жарасқан осы отбасының саналы да салауатты игі жақсылармен иық тірестірген, оқығаны мен тоқығаны мол жандар санатына қосылған өнегелі өрендер екенін көpiп ризашылық білдіресің. Балаларының да әке есіміне лайықты болуға ұмтылып, адами қасиеттерді бepiк ұстанғанын олардың өнегелі істерінен көpiп, сүйсінудің өзі бip ғанибет.

Сырбойылықтар Асылбек ағадай дәрігерсіз бүгінгі күнін тағы көзге елестете алмайды. Еңбек пен таланттың, кәсіпке адалдық пен адамға деген махаббаттың, өміргe ынтазарлықтың шынайы көpiнici осындай-ақ болар... Жарты ғасыр адам жанын ажалдан арашалау жолында енбек етіп, отандық медицинаның дамуына өзіндік үлес қосқан абзал жан Асылбек Жамалұлы биыл Сара апамен отау құрғандарының 50 жыл толған алтын тойы мен өзінің 70 жасқа толу мерейтойын атап өтпек. Олай болса, қосақтарыңызбен қоса ағарып, немере-шөберелеріңіздің қызығын көре беріңіздер!

«Жарасымды жанұя» 

республикалық танымдық-тәрбиелік журналы, 

№2 (8) ақпан, 2012 жыл.